BirGün’den Melisa Ay’ın haberine göre, Türkiye’de tekstil sektörü son 2 yılda sık sık, patronların "Kan kaybediyoruz" ve "Batıyoruz, maliyetlere yetişemiyoruz" açıklamalarıyla gündeme geliyor. Sektör gerçekten de büyük iş kayıplarıyla ekonomik krizin yansıması olarak yorumlanıyor. Patronların en önemli şikâyeti ise işgücü maliyetleri.
Sektörde yaygın ücret, asgari ücret seviyesi. İşverenler 22 bin 1204 liralık ücretlerin, sabit kurla ihracat kazançlarının gerisinde kaldığını ifade ediyor. Bu ücretler güncel kurla yaklaşık 520 dolara denk geliyor.
Şirketlerin her açıklamasıyla yeniden gündem olan bir gerçek de "Mısır’a kaçış". Sektör temsilcileri burada maliyetlerin 4’te 1’e düştüğünü ve şirketlerin bu sebeple üretimi Mısır’a kaydırdıklarını ifade ediyor. Gerçekte ise düşen tek kalem, işgücüne harcanan tutar. Mısır’da asgari ücret, güncel kurla 150 dolar dahi değil. Bu, Türkiye’de uygulanan asgari ücretin neredeyse 4’te birine, Türk lirası ile yaklaşık 6 bin 400 liraya denk geliyor.
MİLYONLAR GÜVENCESİZ
Milyonların emeğinin hem ulusal hem de uluslararası şirketler aracılığıyla sömürüldüğü Mısır’da özellikle gençler ve kadınlar hiçbir güvenceleri olmadan çalıştırılıyor.
Mısır’da kayıtdışı çalışma, ülke ekonomisinin çok büyük bir parçası. Çalışanların çoğu sigortasız, güvencesiz, düşük ücretli ve denetimsiz koşullarda çalışıyor. Kadınlar için ev işleri ile tekstil atölyeleri, gençler için sokaklar ve yine tekstil bu yapının merkezinde. Ülkede resmi işgücü 33 milyon 750 bin kişi. Uluslararası Çalışma Örgütü ILO’nun 2025 verilerine göre Mısır’da işgücünün yüzde 67’si kayıtdışı çalışıyor. 2012’de bu oran yüzde 55,9 iken yıllar içinde Mısır’a yönelişin de artması oranı yükseltti. Aynı verilere göre ülkede tarım, ticaret ve imalat sektörlerinde işyerlerinin yüzde 53’ünde kayıtdışılık tespit ediliyor. Ekonomik araştırmaların çoğunda da veriler benzer. Dünya Bankası’nın eleştirilen hesaplama yöntemlerinde dahi Mısır özel sektöründe işçilerin yüzde 70’inden fazlasının kayıtdışı işlerde yer aldığı tahmin ediliyor. Ülkede en güvencesiz iki yaş grubu, yüzde 90 kayıtdışılıkla 15-29 yaş arası gençler ve yüzde 93 ile 65 yaş üstü çalışanlar.
Mısır’ın tekstil, ev tekstili ve hazır giyim sektörü, gayrisafi yurtiçi hasılanın yüzde 3’ünü ve sanayi üretiminin neredeyse 3’te 1’ini oluşturuyor. Mısır, hem coğrafi konumu, liman ve kara bağlantıları, hem pamuk üretimi hem de patronları önceleyen düzeniyle yeni yatırımlar için adeta ‘cazibe’ merkezi. Tekstil sektöründe bu ülkenin öne çıkma sebebi, sektörün emek yoğun yapısı. İnsan gücüne en çok ihtiyaç duyulan sektörlerden tekstil, bu nedenle maliyetleri daha da düşürüp kârlarına kâr katmak için işgücünün ucuz olduğu ülkelere yöneliyor.
Ortadoğu ve Kuzey Afrika’ya yönelen yabancı yatırımcıların 3’te 1’i, bu yüzden Mısır’ı tercih ediyor. Bu pastadan faydalanmak isteyenlerin başında, Türkiye’den giden yatırımcılar geliyor. Arap Baharı’ndan sonra Türkiye ile bozulan ilişkilerin son yıllarda normalleşme eğilimi göstermesi de yine şirketlere yaradı.
Ülkede küçük ölçekli tekstil atölyeleri kayıtdışılığın ana merkezi iken dev giyim markaları için taşeron üretim yapan Türkiye’den gelen şirketler de bu Mısırlı KOBİ’leri taşeron olarak kullanıyor. Kimi şirketler ise ülkede dev fabrikalar açarak üretime geçiyor.
Makineleri birer birer söküp Mısır’a kaçan patronlar hava temizleyicilerini, üretim gereçlerini, hatta temizlik malzemelerini dahi Türkiye’den götürüyor. Patronlar için Türkiye ile Mısır’ın en önemli farkı işgücü maliyeti. Fabrikalarda değişen tek şey yüzler, emek sömürüsü tüm hızıyla sürüyor. Mısır’da 1700’den fazla Türk şirket, 200’den fazla Türk tekstil şirketi fabrikası var.
DİRENİŞ PATRONU KORKUTTU
Son olarak Tokat’ta yüzlerce işçinin direnişte olduğu Şık Makas’ın patronu Kolunsağ Ailesi, makineleri söküp Mısır’a kaçışa hazırlanırken işçilerin örgütlü olduğu BİRTEK-SEN tarafından ifşa edildi. Yüzlerce işçiyi işsiz bırakan, tazminat ve kıdem haklarını gasp eden patron, yeni sömürülere yelken açma hazırlığında.
İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri’ne göre giden şirketler hammaddeyi, ipliği de Türkiye’den getiriyor. Birlik verilerine göre ocak-nisan döneminde Türkiye’den bu ülkeye yapılan hammadde sevkiyatı yıllık yüzde 50 artış kaydetti. 2024’te Mısır’ın tekstil ve konfeksiyon ihracatının 3’te 1’ini Türkiye’den giden firmaların karşıladığı tahmin edildi.
KAÇAN KAÇANA
Mısır’a ilk gidenler arasında Trakyalı dev Şahinler, yandaş Çalık Holding, LC Waikiki gibi şirketlerdi. Son 2 yılda Mısır’a devasa yatırım açıklayanlar ve yatırımlarını tamamlayan kimi şirketler ise şöyle:
• Eroğlu Holding: Daha önce de bu ülkede yatırımları bulunan şirket, 2024’te Mısır’da 40 milyon dolarlık tekstil ve hazır giyim fabrikası inşasına başladı. Yeni tesiste 2 bin 75 kişi çalışacak, tesis zamanla genişletilecek.
• Yeşim Tekstil: Şirket burada Jade ismiyle ve 3 fabrikasıyla faaliyet gösteriyor. CEO Şenol Şankaya 2025’te Mısır’daki hazır giyim tesisini büyütmeyi ve entegre bir kumaş ve iplik fabrikası kurmayı planladıklarını açıkladı.
• İskefe Holding: 2023’te Mısır’ın deri ve jelatin pazarına 46 milyon dolar yatırım açıkladı. Holding, son 2 yılda bu yatırımlarını hızlandırarak devam ettirdi.
• Şirikçioğlu Grubu: 700 milyon dolarlık yeni yatırım faaliyeti devam ediyor. Son olarak 20 milyon dolarlık yeni fabrika yatırımında kumaş üretileceği açıklandı.
• Ulusoy Tekstil: Qantara’da 35 bin metrekarelik iplik ve eğirme fabrikası kurmak için 2025 yazında anlaşma imzalandı.
• Şahinler Grup: Dev şirket, var olan faaliyetlerine 100 milyon dolarlık yeni yatırım eklemeyi planlıyor. 15 bin metrekarelik spor giyim fabrikası ve 50 bin metrekarelik, Zara’ya üretim yapacak fabrika da şirketin yatırım planı olarak Mısır basınında yer aldı.
• KCG Textile (Küçükçalık Grubu): 2007’den bu yana Mısır’da olan şirket, Temmuz ayında var olan yatırımlarına 24 milyon dolar daha ekleyeceğini duyurdu.
Sadece tekstil, giyim ve deri ürünleri imalatında ücretli çalışan sayısı son bir yılda 132 bin 388 kişi azaldı. Üç yıldır kesintisiz istihdam kayıplarının yaşandığı sektörde 2022 yılında 1 milyon 330 bin olan ücretli çalışan sayısı 1 milyon 19 bin sınırına indi
