2025 Nobel ödülü haftası bugün tıp ödülünün sahiplerini bulmasıyla başladı. Nobel Tıp Ödülü'nü bu yıl üç aday paylaştı.
Buna göre ödülü "periferik bağışıklık toleransı" keşiflerinden dolayı Mary Brunkow, Fred Ramsdell ve Shimon Sakaguchi kazandı.
2024 Nobel Tıp Ödülü'nü "mikroRNA'nın keşfi ve gen düzenlemesi" çalışmaları sayesinde ABD'li Victor Ambros ve Gary Ruvkun almıştı.
eriferik bağışıklık toleransı, bağışıklık sisteminin periferik (merkezi olmayan) organlarda, yani lenf düğümleri, dalak ve mukozal dokular gibi merkezî olmayan bağışıklık bölgelerinde, vücuda ait (self) antijenlere veya zararsız yabancı antijenlere (örneğin gıdalar veya bağırsak florası) karşı immün yanıt geliştirmemesini sağlayan mekanizmaları ifade eder.
Bağışıklık Toleransı Nedir?
Bağışıklık toleransı, bağışıklık sisteminin belirli antijenlere karşı tepki vermemesidir. Bu, otoimmün hastalıkların önlenmesi için hayati önem taşır.
Santral tolerans: Timus ve kemik iliği gibi merkezi lenfoid organlarda gerçekleşir.
Periferik tolerans: Santral toleranstan kaçan oto-reaktif T ve B hücrelerinin periferik dokularda susturulması veya yok edilmesini kapsar.
Periferik Tolerans Mekanizmaları
1. Anerji (Enerji kaybı durumu)
T hücresi, antijen sunumu sırasında yeterli ko-stimülasyon (örneğin CD28-B7 etkileşimi) almazsa aktifleşemez → fonksiyonsuz kalır.
2. Regülatör T Hücreleri (Treg)
CD4⁺CD25⁺Foxp3⁺ hücreler, otoimmüniteyi baskılar.
Sitokinler (örneğin IL-10, TGF-β) salgılayarak çevredeki hücrelerin aktivasyonunu inhibe eder.
3. Apoptoz (Programlanmış Hücre Ölümü)
Kronik antijen uyarımı, FAS/FASL gibi yollarla T hücrelerini apoptoza yönlendirir.
4. İmmün Cevapların Aktif Baskılanması
Antijen sunan hücrelerin (APC'ler) tolerojenik hale gelmesi (örneğin düşük MHC-II, düşük kostimülasyon).
Mukozal yüzeylerde (bağırsak, solunum yolları) sürekli maruz kalınan antijenlere karşı tolerans geliştirilmesi (örneğin oral tolerans).
Periferik Tolerans Nerede Gerekli?
Gıda proteinleri
Mikrobiyota (bağırsak florası)
Fetüs (hamilelikte)
Organ nakli
Kronik enfeksiyonlar
Kanser (tümör antijenlerine tolerans, bazen olumsuz)
Periferik Tolerans Bozulursa Ne Olur?
Otoimmün hastalıklar: Lupus, Romatoid artrit, Tip 1 Diyabet
Alerjik reaksiyonlar
Kronik inflamasyon
