Hayvancılıkta ithalat bağımlılığı, yem başta olmak üzere yüksek girdi fiyatları, çiğ süt ve karkas et fiyatının üreticiyi memnun etmemesi gibi pek çok sorun yanına eklenen hayvan hastalıkları, hayvancılığa çok ciddi zarar veriyor.
Daha iki yıl önce şap hastalığından kırılan Türkiye, iki yıl geçmeden bu kez daha ağır ve 1965 yılından bu yana ilk kez görülen Sat 1 serotipi(çeşidi) ile karşı karşıya kaldı.
Hayvan pazarları 1 Temmuz’dan beri kapalı
Tarım Dünyası'nda konuyu detaylı şekilde ele alan Ali Ekber Yıldırım, Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürü Ersin Dilber’in imzası ile 30 Haziran 2025 tarihinde 81 il Tarım ve Orman İl Müdürlüğüne “ACELE” kodu ile gönderilen yazıda şap hastalığındaki artış nedeniyle; hayvan pazarı, canlı hayvan borsası, hayvan toplama ve satış merkezi ve benzeri yerlerin ikinci bir emre kadar kapatılmasının istendiğini hatırlattı.
Bakanlık talimatı ile 1 Temmuz 2025 itibariyle hayvan pazarları, hayvan borsaları kapatıldı.
Ülke genelinde hayvan hareketleri durduruldu. O günden bu yana aşılama devam ediyor.
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı’nın açıklamasına göre hedef Ağustos ayı sonuna kadar aşılamayı yüzde 85’e çıkarmak ve hayvan pazarlarını aşamalı olarak yeniden açmak. Bunun için aşılamanın il bazında veya bölge bazında en az yüzde 85’e ulaşması gerekiyor.
Kurban Bayramı ile yayıldı
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, Ekim 2024’te şap hastalığını yüzde 80 azalttıklarını söylemişti. Yumaklı, Kurban Bayramı öncesinde ise “Kurbanlık sevkiyatlarında vize uygulamasının devrede olduğunu" belirterek, "bir kurbanı başka bir ile götürmek isteyen yetiştiricilerin, kayıt altına alınarak denetlendiğini" söylemişti.
Gıda ve Kontrol Genel Müdürü Ersin Dilber imzası ile il müdürlüklerine gönderilen yazıda ise “Kurban Bayramı nedeniyle ülke genelinde hayvan hareketlerinde yoğun bir sirkülasyon gerçekleşmiş ve salgın niteliği taşıyan hastalıklardan biri olan şap hastalığı mihraklarında bir artış gözlemlenmiştir” denildi.
Yazıdan anlaşılıyor ki, Kurban Bayramı öncesi görülen şap hastalığı kurbanlık hayvanların hareketi ile ülke geneline yayıldı. Bayram sonrası hayvan hareketlerini durdurmak zorunlu hale geldi.
Hastalık fark edildi, önlem alınmadı
Yıldırım'ın yazısında gündeme getirdiği üreticilerin iddiasına göre şap hastalığı yılbaşından hemen sonra komşumuz İran’da görülmüştü. Ardından Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki sınır illerinde hastalık fark edildi. Bakanlık müdahale etmekte ve önlem almakta gecikti. Kurban Bayramı öncesi ülke genelindeki hayvan hareketliliği hastalığın yayılmasına neden oldu.
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Kurban Bayramı nedeniyle şap hastalığı mihraklarında artış olduğuna dikkat çekti. Bayram öncesi gerekli önlemler alınsa ve Doğu Anadolu’dan ülkenin diğer yerlerine kontrollü olarak hayvan sevkiyatı yapılsaydı hastalık bu kadar yayılmayacaktı.
'1965’ten sonra ilk defa 2025’te ülkemizde görüldü'
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı birkaç gün önce katıldığı bir televizyon programında 2023-2024 yılı kıyaslandığında "şap hastalığı sorununu yüzde 85 hallettiklerini" belirterek gelinen noktayı şöyle özetledi:
“Yüzde 85 azalma sağladık. Şap hastalığında 7 tane serotip yani tür var. Şu anda ülkemizde yaşanan en son 1965’te görülmüş Sat 1 serotipi. 1965’ten sonra ilk defa 2025’te ülkemizde görüldü. Bunu görür görmez hayvan pazarlarını kapattık. Hayvan hareketlerini kısıtladık ve Şap Enstitüsü hızla aşı üretmeye başladı. Bu süre zarfında 10 milyon aşıyı sahaya gönderdik. Bu hafta 1,3 milyon aşı daha gönderdik. Yüzde 85 aşılama sağladığımızda peyder pey hem hayvan pazarlarını hem de hayvan hareketlerini rahatlatacağız. Arkadaşlarımız gece gündüz bir mücadele veriyorlar. Özellikle Kars ve Ardahan’da hastalık daha yoğun olduğu için buraya ağırlık veriyoruz. Ay sonuna kadar kademeli olarak açacağız. Aşılamalar devam edecek. Yüzde 85’e ulaşıldığında il bazında veya bölge bazında aşamalı olarak hayvan pazarlarını açacağız.”
Ancak aşılama bitmeden hayvan pazarlarının açılmaması ihtimali endişe yaratıyor.
Şap hastalığı hayvancılık için küresel tehdit
Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü’nün “2025 Yılı Dünya Hayvan Sağlığının Durumu Raporu”na göre, şap hastalığı hayvancılık ve ticaret için küresel bir tehdit. Raporda şap hastalığının hayvancılığa etkisi ve alınması gereken önlemler özetle şöyle ifade ediliyor:
“Hayvan ticareti ve dolaşımı, büyüyen küresel nüfusu beslemek ve dünya genelindeki toplulukların ete, süte ve diğer hayati hayvansal ürünlere erişimini sağlamak için hayati önem taşımaktadır. Küresel tarım talebinin 2050 yılına kadar 9,1 milyar insanı beslemek için yüzde 70 oranında artması beklenirken, şap hastalığı gibi hastalıkların tehdidi her zamankinden daha büyük. Böyle bir dünyada, tek bir salgının bile çok geniş kapsamlı sonuçları olabilir.
Şap hastalığı, dünya çapında ekonomik açıdan en yıkıcı hayvan hastalıklarından biri olup, gıda güvenliğini, kırsal geçim kaynaklarını ve hayvan ve hayvan ürünlerinin küresel ticaretini tehdit etmektedir. Bazı ülkeler şap hastalığını başarıyla ortadan kaldırmış olsa da, diğerleri ise hastalığın yayılmasıyla mücadele etmeye devam ediyor ve bu da sürekli teyakkuz ve güçlü önleme stratejileri gerektiriyor. Hastalık kontrolünde en etkili araçlardan biri olan aşılama, salgınların azaltılmasında ve şap hastalığından ari statünün korunmasında önemli bir rol oynamıştır.
Şap hastalığı, sığır, domuz, koyun, keçi ve diğer çatal tırnaklı geviş getiren hayvanları etkileyen oldukça bulaşıcı bir viral hastalıktır.
Küresel hayvan ve hayvansal ürün ticareti büyümeye devam ettikçe ve hem halk sağlığını hem de ekonomiyi korumada hastalık önleme ihtiyacı daha da kritik hale geldikçe özellikle önemlidir."