Dünya genelinde kadınlar erkeklerden ortalama 5,4 yıl daha uzun yaşıyor. Bu fark yalnızca insanlarda değil, diğer memeli türlerinde de yaygın. Peki neden?
Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsünden araştırmacılar, memeli ve kuş türleri arasındaki yaşam süresi farklarının evrimsel kökenlerini inceledi ve dikkat çekici sonuçlara ulaştı.
Memelilerde dişilerin iki X kromozomuna, erkeklerin ise bir X ve bir Y kromozomuna sahip olması, araştırmaya göre yaşam süresi farkında belirleyici rol oynuyor. Kuşlarda ise durum tam tersi: dişiler bir Z ve bir W kromozomu taşırken, erkeklerde iki Z kromozomu bulunuyor.
1.176 TÜR İNCELENDİ
Ekip, 1.176’dan fazla memeli ve kuş türüne ait hayvanat bahçesi kayıtlarını analiz etti. Bulgulara göre memeli türlerinin yüzde 72’sinde dişiler, erkeklerden ortalama yüzde 12 daha uzun yaşadı. Buna karşın kuş türlerinin yüzde 68’inde erkekler, dişilerden ortalama yüzde 5 daha uzun ömürlüydü.
Vahşi yaşam verileriyle karşılaştırıldığında fark daha da belirgindi: memelilerde dişi avantajı 1,5 kat, erkek kuşlarda ise 5 kat artıyordu.
CİNSEL REKABET VE EBEVEYNLİK ETKİSİ
Araştırmacılara göre yaşam süresindeki fark yalnızca kromozomlarla açıklanamaz. Erkek memeliler, çoğunlukla daha yüksek rekabet ve ölüm riskiyle karşı karşıya olduklarından erken ölüyor.
Buna karşın, yavrularına uzun süre bakan dişi primatlar gibi türlerde uzun ömür, evrimsel açıdan avantaj sağlıyor.
Araştırmanın başyazarı Johanna Stärk, “Sonuçlarımız, heterogametik cinsiyet hipotezini kısmen destekliyor ancak çevresel ve davranışsal faktörler de belirleyici,” dedi.
EVRİMSEL DENGE
Bilim insanlarına göre, türlerin yaşam biçimi—tek eşlilik, cinsel rekabet ve ebeveyn rolleri—yaşam süresi farklarını şekillendiriyor. Çevresel baskılar azalsa bile, evrimsel düzeyde bu farkların tamamen ortadan kalkması beklenmiyor.
Araştırma Science Advances dergisinde yayımlandı.
