CHP’nin Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndan Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Ulaş Karasu, kamu ihalelerine ilişkin hazırladığı kapsamlı çalışmayı TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda milletvekillerine sundu.
Karasu’nun 16 slaytlık sunumunda yer alan “Gerçek ahtapotun kolları” başlıklı tablo, 2005–2024 yılları arasında sadece 11 firmaya toplam 452 ihale verildiğini ortaya koydu. Bu ihalelerin toplam tutarı 61,1 milyar dolar; güncel kurla yaklaşık 2,5 trilyon lira.
Buna göre, ihalelerin yüzde 54’ü pazarlık usulüyle (1,3 trilyon TL), yüzde 24’ü belli istekliler arasında ihale yöntemiyle (605,8 milyar TL), yüzde 22’si ise açık ihaleyle (574,2 milyar TL) gerçekleştirildi.
Köprü projeleri: Maliyetler katlandı, garantiler dev bütçeye yük oldu
Karasu’nun sunumunda büyük ölçekli YİD projelerinin maliyetleri ve garanti ödemeleri de karşılaştırıldı.
Osmangazi Köprüsü:
- İhale tarihi maliyeti: 1,5 milyar dolar
- Güncel maliyet: 63,1 milyar TL
- 3 yıllık garanti ödemesi: 376,3 milyar TL
- “Bu ödenekle 6 köprü yapılabilirdi.”
Yavuz Sultan Selim Köprüsü:
- İhale maliyeti: 809,9 milyon dolar
- Güncel maliyet: 34,1 milyar TL
- 3 yıllık garanti ödeme: 376,3 milyar TL
- “Aynı ödenekle 11 köprü yapılabilir.”
1915 Çanakkale Köprüsü:
- İhale maliyeti: 1,8 milyar dolar
- Güncel maliyet: 78,4 milyar TL
- 3 yıllık garanti: 376,3 milyar TL
- “Bu bütçeyle 5 köprü inşa edilebilirdi.”
Karasu, komisyonda şunları söyledi: “Bakanlığınıza bağlı sadece 18 yapım işinde Sayıştay’ın ve kurum teftiş raporlarının tespit ettiği -bugünkü döviz kuruyla- 768 milyar TL kamu zararı var. ‘Ahtapot...’ diyorsunuz ya, sizde ahtapotun havuzu var. Bakın, 11 şanslı şirkete 452 ihale vermişsiniz, bu ihaleler kapalı kapılar ardında kuralsız, kanunsuz verdiğiniz ihaleler. Bu ihalelerin tutarı tam 61 milyar dolar yani güncel kurla tamı tamına 2 trilyon 562 milyar lira, bu ihalelere yapişlet-devretler de dahil değil.”
HAYALLER GERÇEKLER
Sunuma göre, YİD ulaşım projeleri için bütçeden yapılan garanti ödemelerinin 2018 yılında idarelerin yatırım bütçelerine oranı sadece yüzde 18’di. 2024’te bu oran yüzde 69’a çıktı. YİD kapsamında karayolları bütçesinden geçen yıl 60.2 milyar lira garanti ödemesi yapıldı. Son 5 yılda yapılan garanti ödemeleri yüzde 1080 oranında arttı. 5 yılda tam 273 milyar lira ödendi. Sadece gelecek 3 yıl için 376 milyar lira ayrıldı.
Ankara-İstanbul YHT’nin yapımının 20 yıldır devam ettiğine vurgu yapılan sunumda, “Ankara-İzmir YHT 1080 günde bitecekti, 2028 yılı da hayal görünüyor. Bandırma-Bursa-Osmaneli YHT yapımı 14 yıldır devam ediyor. Ankara-Sivas YHT, ‘2 saatte gidilecek’ denilmişti, 3 saat 20 dakika sürüyor. HalkalıKapıkule 2023’te bitecekti, 2028’de biteceği açıklandı” denildi.
DEVİRLER UZADI, GARANTİ ARTTI
Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu’nun (Osmangazi Köprüsü dahil) kamuya devir tarihi 2035’ten 2038’e, KMO Kınalı-Odayeri 2025’ten 2030’a, KMO Kurtköy-Akyazı 2024’ten 2030’a, KMO Nakkaş-Başakşehir 2041’den 2044’e, Ankara-Niğde Otoyolu 2030’dan 2035’e Menemen-Aliağa-Çandarlı Otoyolu’nda 2027’den 2028’e, Malkara-Çanakkale (Çanakkale Köprüsü dahil) 2037’den 2038’e uzatıldı. KMO Odayeri-Paşaköy Kesimi (Yavuz Sultan Selim köprüsü dahil) devir tarihi 2024’ten 2028’e çıkarılırken, 4 yıllık uzatma ile şirkete 4.8 milyar dolar ek tutar gidecek.
Sunuma göre, Aydın-Denizli Otoyolu’nda sözleşme değişikliği ile bir kesimde 35 bin olan günlük geçiş garantisi 53 bine çıkarıldı. Diğer kesimde 30 bin olan garanti 48 bine yükseltildi. Firmaya 48 milyar lira ödeme olacak.
